تحلیل ریسک های رقابتی با مدل چندحالته در داده های بقا

در تحلیل داده های بقا، گاهی هر فرد در معرض خطر شکست از چندین پیشامد مختلف قرار دارد و رخ دادن یکی از پیشامدها مانع از مشاهده بقیه پیشامدها می شود که ریسک های رقابتی نام دارد. مدل های چندحالته یکی از روش های تحلیل داده های ریسک رقابتی و بر مبنای فرایندهای تصادفی است که افراد در هر زمان، در یکی از مجموعه حالت های گسسته قرار دارند. بر اساس این مدل، می توان اثر متغیرهای کمکی وابسته به زمان را به عنوان حالت میانی در مدل به دست آورد. این مطالعه با هدف تحلیل ریسک های رقابتی با مدل چندحالته در بیماران پیوند کلیه انجام شده است. پیوند کلیه درمان انتخابی برای اکثر بیماران با نارسایی مزمن کلیه است، حدود 29 درصد از بیماران دریافت کننده پیوند کلیه در کمتر از دو سال پس از دریافت پیوند، مستعد ابتلا به عفونت ها، ازجمله عفونت سیتومگالوویروس می شوند که عاملی برای کاهش بقای پیوند و افزایش مرگ و میر و عوارض پس از جراحی شناخته شده است. در مطالعه ای گذشته نگر، پرونده های تمامی بیمارانی که بین سال های 1380 تا 1387 در بیمارستان شهید دکتر لبافی نژاد تهران پیوند کلیه دریافت کرده بودند، مورد بررسی قرار گرفتند. تشخیص بالینی ابتلا به عفونت و مشاهده زمان آن با کمک مشاورین بالینی و با بررسی پرونده های پزشکی بیمارستان به دست آمد. در این مطالعه اثر متغیر کمکی وابسته به زمان عفونت سیتومگالوویروس بر بقای طولانی مدت بافت پیوندی و بیماران با مدل چندحالته بررسی گردید. از کل 104 بیماری که عفونت را تجربه کردند، 35 بیمار کلیه ی پیوندی خود را از دست دادند و 10 بیمار نیز فوت کردند. میانگین مدت زمان انتظار برای فوت و از دست دادن پیوند با برآوردگر نلسون- آلن، مقدار 84/67 و 25/40 ماه در بیماران غیرمبتلا به عفونت و 76/33 و 84/27 ماه در بیماران با تجربه عفونت به دست آمد. به طورکلی بروز از دست دادن پیوند بیشتر از فوت بیماران است(001/0> p). تابع بروز تجمعی بر حسب متغیر ابتلا به عفونت سیتومگالوویروس، نشان داد که بقای پیوند بیماران بدون ابتلا به عفونت بیشتر است (001/0> p). اما اختلاف بقای بیماران با و بدون تجربه عفونت معنادار نشد (05/0< p)، این در حالی است که اختلاف برآورد بقای این دو گروه در 75 ماه ابتدایی پس از دریافت پیوند بسیار کوچک است، اما پس از آن اختلاف زیادی دارند که این امر نشان دهنده ی بقای طولانی مدتِ بیشتر در بیماران بدون تجربه عفونت سیتومگالوویروس است. نتایج تحلیل رگرسیونی علت- ویژه برای مقایسه بین دو پیشامد رقابتی از دست دادن پیوند و فوت برای متغیرهای کمکی نشان داد که متغیرهای سن، نوع دهنده و میزان کراتینین در ماه اول پس از پیوند، خطر از دست دادن پیوند را افزایش می دهند. متغیرهای مدت زمان همودیالیز و میزان کراتینین نیز در افزایش خطر فوت بیماران موثر شناخته شدند. اثر متغیرکمکی وابسته به زمان در داده های ریسک رقابتی با روش های معمول قابل تفسیر نیست، اما مدل چندحالته با در اختیار داشتن زمان های انتقال، برآوردهای لازم را برای متغیرهای کمکی وابسته به زمان با طراحی مدل به حالت های میانی، ممکن می سازد.